Higienizacja jamy ustnej – zalecenia, przeciwskazania, przebieg wizyty

Kiedyś w gabinetach stomatologicznych zabieg ten określano jako czyszczenie lub po prostu skaling z piaskowaniem. Obecnie coraz częściej stosuje się sformułowanie higienizacja – ale znaczy dokładnie to samo.

Według najnowszych doniesień zabieg higienizacji powinien być wykonany przez profesjonalnie przygotowany personel – higienistkę stomatologiczną. Zdarzają się jednak gabinety, w których zabieg ten przeprowadza lekarz dentysta. Czy wówczas zabiegi różnią się od siebie? Nie, nie różnią się niczym oprócz długości trwania – z reguły higienistka poświęca pacjentowi więcej czasu na wytłumaczenie jakie są przyczyny, konsekwencje powstawania i zalegania płytki bakteryjnej, kamienia i osadów nazębnych, jak i na sam zabieg.

Przebieg zabiegu higienizacji

Zabieg higienizacyjny w każdym gabinecie wygląda inaczej (przede wszystkim ze względu na różnorodny sprzęt, personel itp.). Najczęściej składa się on z trzech etapów: diagnostyki, zabiegu i instruktażu, jednak kolejność wykonywanych etapów może się zmieniać. Stała pozostaje tylko diagnostyka, od której zaczyna się każdy zabieg higienizacyjny.

Etap I – diagnostyka

Diagnostyka obejmuje przede wszystkich skontrolowanie okolicy głowy i szyi – szczególnie węzłów chłodnych, jamy ustnej i jej błon śluzowych – koloru, braku odchyleń od normy. Konieczność wykonywania tego badania pozwala na wykrycie wszelkich nieprawidłowości i zmian niepożądanych np. onkologicznych. Kolejnym krokiem jest zaznaczenie obecności płytki, kamienia, osadów nazębnych i pokazanie ich pacjentowi w lusterku.

Płytka bakteryjna z reguły nie jest widoczna gołym okiem, stąd trzeba ją wybarwić specjalną substancją – gąbeczką, patyczkiem lub za pomocą specjalnych rozpuszczalnych tabletek. Płytka bakteryjna zabarwia się na kolor różowy – jeżeli jest świeża i niebieski w momencie zalegania jej na powierzchniach zębów dłużej niż 3 dni.

Czym jest płytka bakteryjna?

Jest to białawy nalot na powierzchniach zębów, szczególnie w okolicach przydziąsłowych i międzyzębowych. Tworzy się on w niedługim czasie od umycia zębów i gromadzi się w miejscach trudno dostępnych podczas domowego szczotkowania zębów. Bywa, że płytka bakteryjna pokrywa nawet całą powierzchnię zęba, a nieusunięta przyczynia się do niemałych problemów z dziąsłami. Zalegająca płytka bakteryjna po kilku dniach zamieni się w kamień nazębny, który przyczynia się do rozwoju zapalenia przyzębia (określanego również jako paradontoza). Jest także pierwszym ogniwem do rozwoju próchnicy. Pacjent jest w stanie usunąć płytkę bakteryjną za pomocą szczoteczki w warunkach domowych, kamienia niestety już nie.

Przeczytaj także:

Osady (przebarwienia) najczęściej powstają na skutek czynników zewnętrznych, np. w wyniku palenia papierosów, picia kawy, herbaty (szczególnie zielonej), czerwonego wina. Osady mogą także powstawać w następstwie stosowania źle dobranej pasty do zębów.

Etap II – instruktaż higieny jamy ustnej

Kolejnym etapem zabiegu jest instruktaż prawidłowej higieny jamy ustnej, a później sam zabieg. Etapy te bywają zamienne (najpierw może zostać przeprowadzony instruktaż, później zabieg, lub najpierw zabieg, a następnie instruktaż – wszystko zależy od zasad, które obowiązują w danym gabinecie). Coraz częściej przed wykonaniem samego oczyszczania zębów, przeprowadzany jest indywidualny praktyczny instruktaż higieny. Ze względu na fakt, że wcześniej wybarwiona została płytka nazębna, pacjent dokładnie widzi, gdzie nie doczyszcza dokładnie zębów oraz dotarcie, do których powierzchni stanowi dla niego największy problem.

Dzięki ocenie stanu higieny jamy ustnej oraz zaobserwowaniu przyzwyczajeń higienizacyjnych pacjenta, higienistka stomatologiczna za pomocą szczotki manualnej lub elektrycznej może skorygować błędy w codziennym myciu zębów pacjenta i pokazać w jaki sposób można to robić lepiej.

Wybarwiona płytka będzie usuwana podczas wspólnej pracy przy instruktażu – pacjent do usunięcia płytki nie potrzebuje niczego poza szczotką (oczywiście odpowiednio dobraną) i prawidłowym ruchem oraz nitką/szczotką międzyzębową, których stosowania także uczy higienistka stomatologiczna. Do usunięcia płytki bakteryjnej nie potrzeba specjalistycznych narzędzi stomatologicznych. W celu lepszego zobrazowania higienistka może także wykonać zdjęcia fotograficzne, aby omówić z pacjentem jego domową higienę na ekranie komputera.

Etap III – zabieg higienizacji

Po wykonaniu instruktażu przechodzimy do samego zabiegu. Sam zabieg składa się z 2-3 części.

Według najnowszych wytycznych wypracowanych w Szwajcarii (protokół GBT¹, według którego wykonywane jest najpierw wybarwienie, instruktaż, a potem higienizacja), zabieg powinien rozpocząć się od usunięcia wybarwionej płytki bakteryjnej (również z okolicy poddziąsłowej) oraz osadu za pomocą drobnego, delikatnego proszku połączonego z wodą poprzez tak zwane piaskowanie. Kolejnym krokiem jest usunięcie kamienia. W tym przypadku polerowanie zębów nie jest konieczne. Jednak do wykonania takiej procedury konieczny jest odpowiedni sprzęt i specjalny piasek.

Jeżeli gabinet takiego nie posiada zabieg higienizacyjny przebiega w sposób uniwersalny. Zaczyna się od skalingu – czyli usunięcia kamienia, następnie zęby są piaskowane – czyli usuwany jest osad nieco grubszym proszkiem, a później wykonane jest polerowanie.

Obie powyższe metody higienizacji można stosować zamiennie.

Etap IV – zakończenie wizyty, podsumowanie i zalecenia

Po wykonanym zabiegu można zabezpieczyć zęby fluorem, o ile pacjent nie jest w trakcie leczenia lub wybielania. Po lakierowaniu pacjent musi odczekać przynajmniej 2 tygodnie do podjęcia jakichkolwiek działań stomatologicznych.

Przeczytaj także:

Na koniec wizyty higienistka stomatologiczna może wykonać dodatkowe zdjęcia fotograficzne, aby zaprezentować pacjentowi efekty przed i po wybarwieniu, a także po przeprowadzeniu całego zabiegu. Na koniec wizyty może zostać powtórzony instruktaż higieny stomatologicznej na specjalnych modelu imitującym uzębienie. Jeszcze raz omawiamy metodę szczotkowania, pokazujemy prawidłową technikę nitkowania oraz dobieramy odpowiednie pasty, płukanki oraz przybory dodatkowe.

Przeciwwskazania do zabiegu higienizacji

Na koniec warto jednak zaznaczyć, że istnieją pewne przeciwwskazania lub ograniczenia do wykonania zabiegu higienizacyjnego.

Zacznijmy od przeciwwskazań do skalingu, czyli wykonywania zabiegu za pomocą ultradźwięków. Do grupy osób z przeciwwskazaniami do przeprowadzenia skalingu należą przede wszystkim pacjenci z rozrusznikiem serca (szczególnie starego typu), pacjenci po transplantacji narządów (do 6 miesięcy po zabiegu), pacjenci po chemioterapii (również do 6 miesięcy po ostatnim zabiegu) oraz z mocno rozwiniętą osteoporozą.

Przeczytaj także:

Przeciwwskazaniem do piaskowania mogą być: astma (szczególnie niekontrolowana), owrzodzenia w jamie ustnej, bolesność, krwawienie w jamie ustnej, pacjenci z ograniczonym spożywaniem sodu (w przypadku np. hipernatremia toksemia – chorobie z podwyższonym stężeniem sodu) – w przypadku stosowania delikatnego proszku na bazie erytrytoru zabieg może być wykonany nawet w tej grupie pacjentów.

Istnieją także pewne schorzenia, w przypadku których zabieg może zostać wykonany, ale tylko pod specjalną osłoną antybiotykową.  Są to schorzenia takie jak: przebyte zapalenie wsierdzia, protezy zastawkowe serca, niewydolność zastawek, cukrzyca, transplantacja narządów, wady zastawkowe serca nabyte. Jeżeli nie mamy pewności czy potrzebujemy do wykonania zabiegu higienizacji osłony antybiotykowej warto skonsultować się z lekarzem prowadzącym, aby wydał pisemną zgodę na zabieg lub przygotował pacjenta do zabiegu (pewne leki należy odstawić na czas krwawych zabiegów).

Warto tutaj również zaznaczyć, że wszelkie działania stomatologiczne (leczenie, higienizacja itp.) nie zostaną wykonane w sytuacji, kiedy pacjent zjawi się w gabinecie przeziębiony, z infekcją górnych dróg oddechowych czy z opryszczką.

Higienizacja jest zabiegiem profilaktycznym. Zdrowe i piękne białe zęby są dziś wizytówką każdego człowieka. Profilaktyka jamy ustnej stanowi fundament mocnych i zdrowych zębów. Konsekwencją nieregularnych zabiegów higienizacyjnych może być: nieprzyjemny zapach z jamy ustnej, próchnica, krwawienie dziąseł, rozchwianie zębów. Pamiętajmy, profilaktyka – nawet najdroższa, zawsze jest tańsza od leczenia.

¹Szeląg Natalia, „Nowoczesny protokół postępowanie w zakresie profilaktyki i higieny w codziennej praktyce”, Prevention, 38-40, 1/2019

Zdjęcie główne: Freepik