Na czym polega fluoryzacja zębów?
Fluoryzacja zębów jest metodą profilaktyki choroby próchnicowej polegającą na dostarczaniu zębom związków fluoru. Podstawowym celem fluoryzacji jest zwiększenie odporności twardych tkanek zęba (szkliwa i cementu korzeniowego) na główne czynniki przyczynowe próchnicy (drobnoustroje kwasotwórcze i węglowodany ulegające fermentacji bakteryjnej). Preparaty fluoru mogą być stosowane endogennie (ogólnoustrojowo) w postaci tabletek lub kropli przyjmowanych doustnie i wtedy wpływają na kształtujące się zawiązki zębów lub mogą być aplikowane miejscowo (egzogennie), na powierzchnię już wyrżniętych zębów w postaci płynów, żelu, past, pianek, lakierów.
Czy okresowa fluoryzacja dedykowana jest tylko dzieciom?
Oczywiście, dzieci są grupą szczególnie narażoną na powstawanie i rozwój zmian próchnicowych, ze względu na niedojrzałość i słabszą mineralizację tkanek twardych zębów, ale również z powodu nieutrwalonych właściwych nawyków żywieniowych i higienicznych. Niemniej jednak profilaktyka fluorkowa zalecana jest wszystkim pacjentom, niezależnie od wieku.
Podstawą kwalifikacji pacjentów do zabiegów profilaktyki fluorkowej jest ryzyko próchnicy, czyli prawdopodobieństwo pojawienia się nowych zmian próchnicowych i rozwoju już istniejących w najbliższej przyszłości.
Ryzyko próchnicy może być niskie, umiarkowane lub wysokie. Oceniane jest przez lekarza stomatologa na podstawie wywiadu zbieranego od pacjenta, badania stanu uzębienia i przyzębia oraz badań dodatkowych (określenie liczby bakterii próchnicotwórczych w ślinie, objętości wydzielanej śliny i jej pH).
Polecany artykuł:
Wśród czynników ryzyka próchnicy można wymienić
czynniki ogólne:
- upośledzenie fizyczne lub psychiczne pacjenta,
- współistnienie chorób ogólnoustrojowych (szczególnie tych, którym towarzyszy zmniejszone wydzielanie śliny lub schorzeń wymagających stosowania leków obniżających jej sekrecję¹),
- niska świadomość zdrowotna,
czynniki miejscowe:
- częste spożywanie węglowodanów,
- rzadkie, nieprawidłowe szczotkowanie zębów,
- użytkowanie stałych aparatów ortodontycznych lub ruchomych uzupełnień protetycznych,
- współistnienie choroby przyzębia.
Osoby z niskim ryzykiem próchnicy powinny mieć wdrożoną podstawową profilaktykę fluorkową polegającą na dwukrotnym w ciągu dnia szczotkowaniu zębów pastą z fluorem.
U pacjentów z umiarkowanym, a w szczególności z wysokim ryzykiem próchnicy należy stosować wzmocnioną profilaktykę fluorkową – domową (pasty do zębów z wysoką zawartością fluoru, płukanki z fluorkami) i profesjonalną (żele, pianki, lakiery zawierające wysokie stężenia jonów fluorkowych).
Polecany artykuł:
Jakie są zalety i wskazania do stosowania fluoryzacji?
Podstawową zaletą fluoru jest jego działanie przeciwpróchnicowe, potwierdzone w licznych badaniach naukowych. Jeżeli fluor dostarczany jest do organizmu doustnie, w postaci tabletek, kropli (fluoryzacja endogenna), wpływa na rozwijające się zawiązki zębów i umożliwia powstanie szkliwa o stabilnej sieci krystalicznej i korzystnym składzie chemicznym. Najistotniejsze znaczenie ma jednak działanie fluoru po wyrżnięciu zęba (fluoryzacja egzogenna). Związki fluoru, aplikowane na powierzchnię zębów, przyczyniają się do ograniczenia odkładania płytki bakteryjnej i zmniejszenia produkcji kwasów pochodzenia bakteryjnego, powodujących odwapnienie szkliwa.
Ponadto jony fluorkowe, gromadząc się w ślinie, hamują demineralizację i wspomagają remineralizację tkanek twardych. Umożliwiają tworzenie kryształów szkliwa bardziej odpornych na odwapnienie, pobudzają ponowne wbudowywanie związków mineralnych, traconych z powodu powtarzających się ataków kwasów na powierzchnię zęba.
Zabieg fluoryzacji zębów przeprowadza się ze wskazań profilaktycznych i leczniczych.
Wskazania profilaktyczne:
- zapobieganie powstawaniu zmian próchnicowych pierwotnych lub wtórnych – wokół już założonych wypełnień,
- zapobieganie próchnicy korzenia zęba (u osób starszych lub z chorobami przyzębia),
- zapobieganie powstawaniu zmian niepróchnicowego pochodzenia, tj. erozje – rozwijających się np. w następstwie częstego spożywania pokarmów o niskim pH (owoce, soki, napoje gazowane, wino).
Wskazania lecznicze:
- leczenie początkowych zmian próchnicowych, tzn. takich, w których doszło do odwapnienia tkanek, a nie do powstania ubytku, w celu zatrzymania rozwoju próchnicy,
- leczenie nadwrażliwości zębiny.
Polecany artykuł:
Czy fluoryzacja jest zdrowa? Czy niesie za sobą skutki uboczne?
Stosowanie profilaktyki fluorkowej zgodnie z zaleceniami opracowanymi na podstawie wieloletnich badań jest bezpieczne i nie powoduje, żadnych działań niepożądanych. Należy jednak pamiętać, że fluor w nadmiarze jest toksyczny, ponieważ hamuje aktywność wielu układów enzymatycznych w organizmie ludzkim. Szacowana prawdopodobna dawka toksyczna fluoru, która może wywołać ostre zatrucie, manifestujące się objawami żołądkowo-jelitowymi, wynosi 3-5 mg F/kg masy ciała. Prawdopodobna dawka śmiertelna wynosi 15 mgF/kg masy ciała.
W wyniku długotrwałej i nadmiernej ekspozycji na fluorki dochodzi o przewlekłego zatrucia fluorem. Nadmierna podaż fluoru może powodować fluorozę zębów, która charakteryzuje się (w zależności od nasilenia zmian) obecnością białych, żółtych lub brunatnych plam, a nawet zagłębień na powierzchni szkliwa. Ponadto może prowadzić do nieprawidłowej mineralizacji tkanki kostnej, a także uszkodzenia wielu narządów wewnętrznych (nerek, wątroby, trzustki, tarczycy).
Zgodnie z aktualnymi wytycznymi dotyczącymi indywidualnej profilaktyki fluorkowej choroby próchnicowej u dzieci i młodzieży, podanymi przez polskich ekspertów „stosowanie fluoru, ze względu na jego wysoką cytotoksyczność i małą różnicę między dawką toksyczną i dawką leczniczą, wymaga bardzo rozważnego postępowania. Nieprzestrzeganie zasad profilaktyki fluorkowej jest czynnikiem ryzyka zatruć ostrych i przewlekłych.”
[Przyp. red.]
1 Sekrecja – wydzielanie – proces wytwarzania przez komórki organizmów żywych substancji niezbędnych do podtrzymywania procesów życiowych (źródło: www.sjp.pwn.pl)