Pandemia to rozprzestrzenianie się czynnika chorobowego szacowanego w globalnych rozmiarach. Dzieje się tak, gdy bakteria lub nowy wirus, który wywołuje poważną chorobę, a do tego jest trudny do wyleczenia może łatwo przenosić się z jednej osoby na drugą.

Słowo pandemia pochodzi od pandemów greckich, co oznacza „odnoszący się do wszystkich ludzi”. Greckie słowo pan oznacza „wszystko”, a greckie słowo demo oznacza „ludzie”.

W artykule omawiamy różnice między epidemiami a pandemiami, opisujemy początek pandemii i wiążące się z nią konsekwencje.

Fakty na temat pandemii

Oto kilka faktów dotyczących pandemii, o  których warto wiedzieć:

  • Pandemie są zwykle wywoływane przez nowy czynnik zakaźny, zdolny do szybkiego rozprzestrzeniania się między ludźmi.
  • Liczba ofiar śmiertelnych w pandemii jest na ogół wyższa niż w przypadku epidemii.
  • Hiszpańska grypa, potocznie zwana hiszpanką była najgorszą pandemią w historii, w wyniku której zmarło ponad 100 milionów ludzi.
  • Zwiększona częstotliwość podróży wywołana mobilnością sprzyja rozprzestrzenianiu się nowych chorób.
  • Oporność na antybiotyki zwiększa ryzyko przyszłych pandemii.

Pandemia czy epidemia?

Endemia (choroba endemiczna) zawsze występuje w określonym miejscu lub społeczności.

Epidemia jest charakterystyczna dla jednego miasta, regionu lub kraju.
Epidemia ma miejsce, gdy liczba osób, które doznały infekcji, jest wyższa niż liczba oczekiwana w danym kraju lub części kraju.
Jeśli infekcja stanie się powszechna w kilku krajach jednocześnie, może stać się pandemią.

Pandemia występuje, gdy choroba rozprzestrzenia się na dużym obszarze geograficznym i dotyka wielu ludzi, np. rozprzestrzenia się poza granice państw, nawet na całym świecie.

Pandemia jest zwykle wywoływana przez nowy szczep wirusa lub jego podtyp, który łatwo przenosi się między ludźmi lub przez bakterie oporne na leczenie antybiotykami. Czasami pandemie są spowodowane po prostu nową umiejętnością czynnika chorobowego, np. szybkiego rozprzestrzeniania się (było tak w przypadku Czarnej Śmierci).

Ludzie mogą posiadać niewielką lub żadną odporność na nowego wirusa. Często nowy wirus nie rozprzestrzenia się między ludźmi, jednak, jeśli dojdzie do jego mutacji, może zacząć łatwo przenosić się między jednostkami. W takim przypadku istnieje szansa wywołania pandemii.

W przypadku grypy najczęściej dochodzi do powstania tzw. epidemii sezonowych, które na ogół spowodowane są przez podtypy wirusa, który już krąży wśród ludzi.

Z drugiej strony pandemie są na ogół spowodowane nowymi podtypami. Te podtypy nie były wcześniej rozpowszechniane wśród ludzi.

Pandemia dotyka więcej ludzi i może być bardziej śmiertelna niż epidemia. Może również prowadzić do większych zakłóceń społecznych, strat ekonomicznych i ogólnych trudności.

Pandemie grypy

Jednym z rodzajów pandemii jest ten, który może się pojawić, gdy rodzaj wirusa grypy, znany jako wirus grypy A, zmienia się nagle, w wyniku czego powstaje wirus różniący się od każdego wirusa, który już istnieje. Nazywa się to przesunięciem antygenowym.

Na powierzchni wirusa znajdują się białka HA i białka NA. Jeśli jedno lub oba z nich się zmienią, może powstać nowy podtyp wirusa grypy A.

Jeśli ten podtyp zyska zdolność rozprzestrzeniania się między ludźmi, może dojść do pandemii.

Po pojawieniu się i rozprzestrzenieniu pandemii ludzie rozwijają pewnego rodzaju „nową” odporność. Następnie podtyp wirusa może krążyć wśród ludzi przez kilka lat, powodując sporadyczne epidemie grypy.

Różne organizacje na całym świecie, takie jak Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) i Centers for Disease Control and Prevention (CDC) monitorują zachowanie i ruchy wirusów, aby określić ich rozmiar, szybkość rozprzestrzeniania oraz szacować skuteczność środków medycznych.

wirus_grypy_pandemia_epidemia

Historyczne pandemie

Hiszpańska pandemia grypy w latach 1918–1920 pochłonęła 100 milionów ofiar i, jak dotąd, jest uważana za najgorszą w historii. Czarna śmierć pochłonęła życie ponad 75 milionów ludzi w XIV wieku.

Niektóre pandemie i epidemie, które miały miejsce, to:

  • Plaga Justyniana 541
  • Czarna śmierć 1346-1350
  • Cholera 1899–1923
  • Hiszpańska grypa (H1N1) 1918–1920
  • Grypa azjatycka (H2N2) 1957–1958
  • Hong Kong grypa 1968–1969
  • Ptasia grypa (H1N1) 2009

Niektóre wirusy są obecne u zwierząt, ale rzadko rozprzestrzeniają się na ludzi. Niekiedy jednak, na skutek wyjątkowych warunków i braku ostrożności, dochodzi do przeniesienia się choroby na człowieka oraz szybkiego jej postępowania.

Sytuacja, kiedy przypadek wirusa zwierzęcego zostaje przeniesiony na ludzi jest bardzo niepokojąca, ponieważ może to wskazywać na to, że wirus się zmienia.

Świńska grypa i ptasia grypa odnoszą się do wirusów, które były powszechne u świń i ptaków, ale nie u ludzi, dopóki nie nastąpiło przesunięcie antygenowe. Przesunięcie antygenowo umożliwiło wirusowi przeniesienie ze zwierzęcia na człowieka.

Skala Światowej Organizacji Zdrowia – WHO

WHO stworzyło sześciostopniowy system oceny wirusa grypy:

Stopień 1 – Nie stwierdzono, aby wirus grypy krążący wśród zwierząt powodował zakażenie u ludzi.

Stopień 2 – Wirus grypy zwierzęcej krążący wśród udomowionych lub dzikich zwierząt spowodował zakażenie u ludzi i dlatego jest uważany za szczególne potencjalne zagrożenie pandemiczne.

Stopień 3 – Wirus reasortujący grypę zwierzęcą lub ludzko-ludzką powodował sporadyczne przypadki lub małe skupiska chorób wśród ludzi, ale nie doprowadził do przeniesienia wirusa z człowieka na człowieka wystarczającego do utrzymania epidemii na poziomie społeczności.

Stopień 4 – Zweryfikowano przenoszenie przez człowieka wirusa zwierzęcia lub zwierzęcia przenoszącego wirusa grypy, zdolnego do przetrwania epidemii na poziomie społeczności.

Stopień 5 – Ten sam zidentyfikowany wirus spowodował trwałe epidemie na poziomie społeczności w dwóch lub więcej krajach w jednym regionie WHO.

Stopień 6 – Oprócz kryteriów określonych w fazie 5 ten sam wirus spowodował trwałe epidemie na poziomie społeczności w co najmniej jednym innym kraju w innym regionie WHO.

Okres po szczycie

Poziomy grypy pandemicznej w większości krajów o odpowiednim nadzorze spadły poniżej poziomów szczytowych.

Okres po pandemii

Poziomy aktywności grypy powróciły do poziomów obserwowanych w przypadku grypy sezonowej w większości krajów z odpowiednim nadzorem.

Współczesne pandemie

Czynniki sprzyjające rozprzestrzenianiu pandemii w obecnych czasach:

  • W dzisiejszych czasach ludzie są bardziej mobilni, przemieszczają się nie tylko na niewielkich terytoriach, ale na całym świecie.
  • Ludzie w większej ilości mieszkają w miastach niż w przeszłości, co zwiększa ryzyko rozprzestrzeniania się wirusa.
  • Szybsza komunikacja zwiększa ryzyko paniki, a szansa, że ludzie, którzy mogą zostać zarażeni, zdecydują się podróżować, próbując uciec od choroby, potencjalnie zabierając ze sobą wirusa.
  • Opracowanie i wyprodukowanie nowej szczepionki może trwać nawet miesiące lub lata, ponieważ wirusy pandemiczne są nowymi tworami, które wymagają poznania w celu wynalezienia antidotum.
  • Ośrodki medyczne mogą zostać zatłoczone, a personel medyczny może potrzebować wsparcia władz oraz wojska ze względu na konieczność hospitalizowania bardzo dużej liczby osób w zbliżonym czasie.

Odporność na antybiotyki

Odporność na antybiotyki jest poważnym problemem. Odporne szczepy gruźlicy należą do najbardziej niepokojących.

Każdego roku szacuje się powstanie prawie pół miliona nowych przypadków gruźlicy opornej na wiele leków, które występują na całym świecie.

SARS i MERS

SARS wywołany przez koronawirusa, zbliżył się do wywołania pandemii w ostatnich latach. Agencje zdrowia i organy rządowe zapobiegły przekształceniu się choroby w bardziej niż lokalne epidemie. SARS nie został jednak wyeliminowany i może powrócić.

Inna choroba układu oddechowego, MERS, również budzi niepokój, chociaż jak dotąd zdiagnozowana liczba przypadków była niewielka.

Grypa

Dzikie ptaki są naturalnym żywicielem różnych szczepów grypy. W rzadkich przypadkach te gatunki grypy mogą przenosić się z ptaków na ludzi, wywołując epidemie i potencjalnie zamieniając się w pandemie, jeśli nie zostaną zaznaczone.

Ptasia grypa (H5N1) jest tego przykładem. Szczep został zidentyfikowany po raz pierwszy w Wietnamie w 2004 roku. Nigdy nie osiągnął poziomu epidemii, ale potencjalna zdolność wirusa do łączenia się z ludzkimi wirusami grypy stanowi problem dla naukowców.

Ebola

Największa epidemia wirusa Ebola na świecie dotknęła Liberię i otaczające ją kraje Afryki Zachodniej w latach 2014–2015. Ogromne wysiłki na rzecz rozwiązania tego problemu zapobiegły przekształceniu się w pandemię.

 

Źródła:

Centers for Disease Control and Prevention https://www.cdc.gov/csels/dsepd/

World Health Organization https://www.who.int/antimicrobial-resistance/en/

“Pandemic Influenza Preparedness and Response: A WHO Guidance Document” https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK143061/

Polityka cookies

Szanowny Użytkowniku,

Uprzejmie informujemy, że w naszym serwisie używamy plików cookies, do gromadzenia i przetwarzania danych osobowych w celu dopasowania treści i reklam, a także badania ruchu na naszej witrynie oraz zapewnienia poprawnego funkcjonowania strony, bezpieczeństwa oraz w celach analitycznych, statystycznych, dostosowywania strony do indywidualnych potrzeb Użytkowników. Kontynuowanie korzystania z serwisu bez modyfikacji ustawień przeglądarki jest równoznaczne z akceptacją zastosowania plików cookies. Szczegółowe informacje dostępne są w naszej Polityce prywatności.

Jeśli wyrażasz zgodę na przetwarzanie Twoich danych osobowych, które udostępniasz w historii przeglądarki, w celach marketingowych (obejmujących również analizę Twojej aktywności na stronach internetowych w celu określenia Twoich prawdopodobnych zainteresowań i dopasowania reklam do Twoich preferencji) kliknij przycisk “Akceptuję”. Wyrażenie zgody jest dobrowolne i może zostać w każdej chwili wycofane.

Akceptuję